Call us now:
Ze halen het bloed onder de nagels vandaan, zuigen als vampiers de levenskracht uit hun collega’s, terroriseren iedereen met hun gejank. Ze dreigen als wilde beesten vlak voor het gevecht. Alles doen de manipulatieve klanten en burgers om de professional uit zijn evenwicht te krijgen. Medewerkers stoken en sarren, bijvoorbeeld, omdat zij intuïtief weten dat wie emotioneel wordt op achterstand komt te staan en het gevecht zal verliezen.
Het past dat wie over anderen regeert, allereerst over zijn eigen hartstochten regeert.
‘Het past dat wie over anderen regeert, allereerst over zijn eigen hartstochten regeert.[1]’ Zo zei de Hellenistische denker Diotogenes (vermoedelijk 3e, 2e eeuw v. Chr.), van wie nauwelijks iets bekend is en van wie we slechts fragmenten hebben[2].
Driften
De zwakste plek van iedereen, maar beslist die van leiders en hun adviseurs, wordt gevormd door eigen driften en emoties. Dit besef is een rode draad in het antieke leiderschapsdenken. Waar de hartstochten regeren is de ondergang nabij. ‘De drift doet zelfs de beste mensen als regeerders ontsporen,’ zo verwoordde Aristoteles (384 – 322 v.Chr.) het.[3]
Zelfbeheersing is het kernstuk in de traditie van de leiderschapskunde, tot op de dag van vandaag. Professionele ontwikkeling is één lange, permanente training in zelfbeheersing, met wisselend succes. Wie succesvol in zijn zaken wil zijn ontkomt er niet aan om aan zichzelf leiding te geven als aan een jonge, grillige medewerker: nu eens streng, dan weer toegeeflijk, maar altijd liefdevol.
Eigen gedachten
Voor wie de zelfbeheersing wil beoefenen staan twee ruime valleien open om binnen te treden. In de eerste vallei treft hij alles aan om de eigen gedachten te bestuderen en, waar deze inadequaat zijn, te vervangen door betere. Elke emotie is het resultaat van gedachten over de werkelijkheid. Wie zijn hartstochten wil kalmeren of vervangen door betere, kan niet anders dan vage evaluatieve oordelen die eraan ten grondslag liggen te inspecteren. De stoïcijnen en de cognitief psychologen zijn de gidsen in deze vallei.
Ketenen met het verleden
De tweede vallei is die van de onvoltooid verleden tijd. Hier treft de student in zelfbeheersing oude schimmen en gebeurtenissen van zijn verleden aan, die geactiveerd worden door personen en situaties van zijn heden en zich ermee vermengen. Soms doet een klant hem aan zijn altijd verwijten makende moeder denken, dan weer lijkt een collega op zijn zus. Het drama van zijn jeugd herhaalt zich en hij wordt de speelbal van zijn boosheid van toen. Zelfbeheersing ontstaat pas als hij de ketenen met het verleden heeft verbroken. Freudianen en hun verre familieleden in de psychodynamica wijzen hem hierin de weg.
Groot is de winst voor wie royaal in de eigen zelfbeheersing heeft geïnvesteerd. Die is autonoom en regeert als een rustige, prudente vorst in het belangrijkste koninkrijk op aarde: de eigen ziel.
[1] J. Manuel Schulte, Speculum regis: Studien zur Fürstenspiegel-Literatur in der griechisch-römischen Antike, Antike Kultur und Geschichte, Bd. 3 (Hamburg: Lit, 2001), 143.
[2] D. O’Meara, ‘Diotogenes’, in Oxford Research Encyclopedia of Classics, 22 december 2015, https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199381135.013.2239.
[3] Aristoteles, Politica, vertaald door J. M Bremer en A. H. M Kessels (Groningen: Historische Uitgeverij, 2012), v. III 1287.