Call us now:
Men dient, zo zeggen de oude meesters, in het grillige leven voorzichtig te zijn. Pieter Bruegel de Oude (ca.1527/30-1569) maakte er een mooie, vermanende prent over die in Brussel in het Museum voor Oude Kunst (maar ook op internet) te bewonderen is[1].
In een middeleeuws landschap staat Vrouwe Prudentia op brandladders, die op de grond liggen. Zij kijkt in een handspiegel en heeft een zeef op haar hoofd. Op de achtergrond halen landarbeiders de oogst binnen, de voorraadzolders worden gevuld. Een vrouw dooft met water het vuur. De vermaning is helder: bereid je voor op wat komt en verzacht zo de eventuele narigheden.
Van oudsher is behoedzaamheid een van de belangrijkste deugden. Zij is vooral een intellectuele deugd. Zij is een lenigheid van geest, die snel kan scannen wat er aan de hand is en soepel kan meebewegen met wat er gebeurt en niet zeurt als de wereld er anders uitziet dan gepland. Gracián zei het zo: ‘Er bestaan van die dwarse doordrijvers, die willen dat alle omstandigheden zich naar hun waanidee schikken en niet andersom. Een wijs man weet echter dat de voorzichtigheid altijd aanpassing aan de gelegenheid voorschrijft.[2]’
…het idee dat je open en transparant moet zijn, als het slechtste advies ooit aan professionals gegeven.
Niets is wat het lijkt dat het is
De behoedzame mens is gehaaid en slikt niet alles voor zoete koek. Hij weet dat niets is wat het lijkt en dat het toch weer anders in elkaar steekt als hij denkt het te snappen . Daarom wikt en weegt de voorzichtige, maakt hij alternatieve plannen en schat hij zijn kansen in. Welke doelen kunnen worden gehaald, welke maar half en welke moeten worden opgegeven? En bij alles is hij open van geest, altijd bereid om te leren van zijn eigen ervaring en die van anderen.
Hij houdt zijn kaarten op de borst en beslist keer op keer zelf in het licht van zijn ervaringen of hij die uitspeelt en onthult. Hij beschouwt het idee dat je open en transparant moet zijn, als het slechtste advies ooit aan professionals gegeven. Menige manager, professional of leek heeft zich door de opvolging hiervan verwond: te snel uitgeleverd aan opportunisten, die wel raad wisten met zijn onnozelheid. Brave mensen worden geprezen én misbruikt.
De spiegel van zelfkennis
Wie op zijn qui-vive is kan het kaf van het koren onderscheiden, weet wat echt en wat fake is. Hij heeft de gave des onderscheids. Daarom draagt Vrouwe Prudentia in de prent van Bruegel een zeef op haar hoofd. Wat goed is gaat erdoorheen, wat verkeerd is blijft achter. De spiegel waarin zij kijkt, is natuurlijk die van de zelfkennis. Bestaat er een behoedzaam mens die zich laat ringeloren door zijn emoties en driften, die zichzelf niet kent in alle krochten van zijn karakter? Nee, die bestaat niet, vermaant Bruegel de toeschouwers. De behoedzame mens heeft in de spiegel gekeken en zijn conclusies getrokken.
Iemand anders dan Bruegel heeft bij de prent een zin in het Latijn gekalligrafeerd: Si prudens esse cupis, in futurum prospectum ostende, et quae possunt contingere, animo tuo cincta propone. Dat wil zoiets zeggen als: Wil je voorzichtig zijn, houd de toekomst dan voor ogen en overweeg alles wat kan gebeuren.
Wees op je hoede.
[1] Prudentia (Prudence) | Bruegel (vlaamsekunstcollectie.be)
[2] Gracián, Handorakel en kunst van de voorzichtigheid, 143.